Τα παρατσούκλια (λαογραφικό θέμα)

        Από τα πλέον χαρακτηριστικά γνωρίσματα της ζωής σε πολλές περιοχές της Πατρίδας μας, συμπεριλαμβανομένης και αυτής των Καλαβρύτων τα παρατσούκλια, δεν μπορούν να μείνουν έξω από την παράδοσή μας, αφού καθένας γνωρίζει τους συγχωριανούς του ή τους κατοίκους  των γειτονικών χωριών μ’ αυτά  περισσότερο, παρά με το επίσημο επώνυμο! Σε ορισμένες περιπτώσεις, μάλιστα, μπορεί το επώνυμο  να μην είναι ιδιαίτερα γνωστό ή να έχει… ξεχαστεί!

     Πολύ συχνά, σχεδόν πάντα, για να δώσουμε στο συνομιλητή μας να καταλάβει για ποιόν τρίτο μιλάμε, τον αναφέρουμε πρώτα με το παρατσούκλι και μετά με τ’ όνομά του. Δεν είναι λίγες και οι περιπτώσεις που γνωρίζοντας ορισμένοι ότι είναι περισσότερο γνωστοί έτσι, συστήνονται με αυτό και οι ίδιοι, χωρίς να νοιώθουν καθόλου συνεσταλμένοι. Αποτελεί, θα λέγαμε, την «ταυτότητα» αναγνώρισης, επικοινωνίας και συναλλαγής μεταξύ των κατοίκων!

    Η συνήθεια αυτή στον τόπο μας δεν είναι σημερινή, αλλά πολύ παλιά και διέπεται πάντα από σατιρικό και όχι προσβλητικό πνεύμα. Το δεύτερο αυτό «όνομα» μπορεί να δηλώνει καταγωγή, επάγγελμα ή κάποια δευτερεύουσα απασχόληση. Μπορεί ακόμα να έχει σαν αιτία κάποια ιδιαιτερότητα. Σε άλλες πάλι περιπτώσεις, ίσως η αφορμή να είναι κάποιο στιγμιαίο και εντελώς ανύποπτο γεγονός, π.χ. ένα γλωσσικό σφάλμα (σαρδάμ), που μπορεί κι αυτό να γίνει παρατσούκλι της στιγμής, αλλά και να ακολουθεί ισοβίως τον «κάτοχό» του! Ούτε θα ήταν υπερβολή αν λέγαμε πως κάποιοι καραδοκούν να γίνουν «νονοί», ενώ οι… ενδιαφερόμενοι μπορεί και να μάθουν πολύ αργότερα από άλλους το νέο τους όνομα! Ο… νονός που το εφηύρε ίσως και να καμαρώνει, αν είναι έξυπνο!

     Η τακτική αυτή στα Καλαβρυτοχώρια είναι κανόνας αποδεκτός απ’ όλους, ή τουλάχιστον από τη συντριπτική πλειοψηφία.  Αν κάποιοι θυμώνουν, είναι πολύ λίγοι, που σε σύντομο χρονικό διάστημα το ξεχνούν και… συστήνονται και οι ίδιοι με το παρατσούκλι τους! Δεν λείπουν και οι περιπτώσεις που μετά από μεγάλο χρονικό διάστημα γίνεται και το επίσημο όνομά τους. Μα και στην περίπτωση αυτή, πολύ σύντομα θα εφευρεθεί και τρίτο «όνομα», ή μπορεί να συνυπάρχουν δύο ή και περισσότερα παρατσούκλια! Εξαίρεση από τον κανόνα αυτόν μπορεί να αποτελούν τα λιγοσύλλαβα επώνυμα ή άτομα και οικογένειες με σημαντική καταγωγή. Ίσως, ακόμα, και όταν είναι κοινής αποδοχής και τους πρέπει ιδιαίτερος σεβασμός και εκτίμηση.

     Μυημένα  και τα μικρά παιδιά, ακόμα  και αυτά της προσχολικής ηλικίας στο πνεύμα των μεγάλων, χρησιμοποιούν περισσότερο τα παρατσούκλια στις προσφωνήσεις τους, που τα ίδια έχουν «βαφτίσει» το ένα το άλλο, παρά τα πραγματικά τους ονόματα! Σε πολλά, μάλιστα, μπορεί και να τους μένουν για «ισόβια χρήση» ή να τα… κληρονομήσουν και τα παιδιά τους, κάτι που είναι κι αυτό πολύ συνηθισμένο!

Νίκος Χρ. Παπακωνσταντόπουλος 31.5.2018

https://nikolpapak.blogspot.com/2021/08/blog-post_29.html

Από την Καλαβρυτινή Λαογραφία και Παράδοση

ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ: Οι λίρες που έγιναν κάρβουνο!

     Βιωματική αφήγηση (1970) της Φ.Α. από το Αγρίδι (Αροανίας) Καλαβρύτων:

      «Ήμουνα νιόπαντρη, λίγο μετά τον πόλεμο του ’40 και είδα στον ύπνο μου μετά τα μεσάνυχτα ότι όξω από το χωριό και πίσω από μια πέτρα, που ήταν κάτου από το μεγάλο πουρνάρι, κοντά στην εκκλησία της Παναγίας, ήταν ένα σταμνί γιομάτο χρυσές λίρες! Ήτανε και μια άγνωστη γυναίκα μαυροφόρα που μόλις φαινότανε το πρόσωπό της από το μαντήλι και μου είπε:

     “Να πάς να πάρεις τις λίρες! Τις έχω για σένα!... Αλλά πρόσεχε: Πριν λαλήσει ο κόκορας να έχεις γυρίσει σπίτι, να μην τηράξεις πίσω σου, ούτε στο πήγαινε ούτε στο έλα και να μην πεις ποτέ σε κανέναν τίποτα. Αν παρακούσεις κάτι, θα πάθεις μεγάλο κακό”!

     Άνοιξα τα μάτια μου και άκουσα το ψιλόβροχο, πολύ σαστισμένη και σκιαγμένη. Φτωχοί ανθρώποι ήμαστε, αλλά πού τόλμαγα εγώ, έστω και από περιέργεια να πάου να ιδώ! Έπειτα, τι θα έλεγα στον άντρα μου, αν μέχρι να γυρίσω ξύπναγε…

     Το πρωί που είχε ανεβεί καλά ο ήλιος, πήρα το δρομάκι και τήραγα ολόγυρα πολύ σκιαγμένη. Τρέμανε τα πόδια μου και το αίμα μου είχε παγώσει… Πήγα και ήτανε ούλα όπως μου είχε πει η μαυροφόρα γυναίκα στον ύπνο μου: Η μεγάλη πέτρα, το πουρνάρι… Η καρδιά μου ακουγότανε γλήγορα και δυνατά τακ-τουκ, τακ-τουκ. Μόλις αντίκρισα και το σταμνί, ανατρίχιασα σύγκορμη! Με το ζόρι άπλωσα το χέρι μου και σήκωσα το καπάκι του. Τι να ιδώ τότε! Μέσα ήτανε γιομάτο κάρβουνα!!!

     Δεν θυμάμαι τίποτα από τότε και για κάμποση ώρα μετά. Μόλις συνήρθα, βρέθηκα λίγα μέτρα παρακάτου, χτυπημένη στο γοφό και γρατζουνισμένη στο πρόσωπο και στα χέρια. Φαίνεται λιποθύμησα και έπεσα στον κατήφορο… Δεν ξέρω πόση ώρα είχε περάσει. ήμουνα παγωμένη... 
    Μπορεί αν δεν είχα σκιαχτεί τότε, να ήτανε πολύ αλλιώτικη η ζωή μου σήμερα!... Έχουνε περάσει τόσα χρόνια, ήμουνα νια και γέρασα, αλλά ακόμα όποτε περνάου από κει, με πιάνει τρόμος!».

     Δείτε και το πρώτο μέρος εδώ:

http://nikolpapak.blogspot.gr/2018/05/blog-post_4.html

Ν.Π., 20.5.2018

                   http://nikolpapak.blogspot.gr/2017/05/blog-post_22.html

Εγκαίνια Φυσικοθεραπευτηρίου 

     Άπειρες και ολόθερμες οι ευχαριστίες μας και μέσα από την ιστοσελίδα μας, που τιμήσετε με την παρουσία σας και την αγάπη σας τα εγκαίνια του Φυσικοθεραπευτηρίου της Μαρινας, στις 17.5.2018! Η αγάπη και οι ευχές όλων των φίλων και των συγγενών σ' αυτό το ξεκίνημα, μάς είναι πολύτιμα!
      Ευχαριστούμε και όλους όσους ήθελαν να είναι μαζί μας, αλλά κάποιες δυσκολίες δεν τους το επέτρεψαν.  

     Φυσικοθεραπευτήριο: Μπουμπουλίνας 28 & Κώστα Βάρναλη, Άνω Κορυδαλλός. Τηλ: 2104972088 - 6978208184.

     Από καρδιάς και οι ευχαριστίες μας στους τους αγαπητούς μας φίλους και πατριώτες Λευτέρη Αβραμίδη και Βασίλη Καλογερόπουλο για την πολύ ποιοτική φωτογραφική κάλυψη και βιντεοσκόπηση. Δείτε το ολιγόλεπτο βίντεο εδώ:

https://www.youtube.com/watch?v=7D_yzSJQTP4

   Ν.Π., 19.5.2018

http://nikolpapak.blogspot.gr/2017/05/blog-post_22.html

Το Χέρι Tου Θεού

Στης ζωής τις ανηφόρες

και στους δρόμους τους κακούς,

στα χαλάζια και στις μπόρες,

στις στενές τις ατραπούς,

όταν νοιώθεις ένα χέρι

να σε κάνει δυνατό,

σιγουριά να σού ’χει φέρει,

είναι Χέρι απ’ το Θεό!

Κι όταν μέσα σε ρωτάει:

«πώς;…», «τυχαίο;…», «κι από πού;…»,

τότε κάτι σ΄ απαντάει¨

«Είν’ το Χέρι του Θεού»! 

Νίκος Χρ. Παπακωνσταντόπουλος, 11.5.2018 
http://nikolpapak.blogspot.gr/2017/05/blog-post_22.html

Ερρίκος Ντυνάν: Ο ιδρυτής του Ερυθρού Σταυρού

     Αντί άλλου αφιερώματος στον μεγάλο ευεργέτη της ανθρωπότητος τον Ερρίκο Ντυνάν (8 Μαΐου 1828-30 Οκτωβρίου 1910), αξίζει να ξαναθυμηθούμε αυτούσιο το κείμενο του παλιού αναγνωστικού της Ε΄ τάξης του Δημοτικού, στις σελίδες 113-117 και με τίτλο:

ΕΡΡΙΚΟΣ ΝΤΥΝΑΝ: 
Ο ΙΔΡΥΤΗΣ ΤΟΥ ΕΡΥΘΡΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ

γιατί αξίζει να γνωρίζουν και οι νεότερες γενιές τί θέματα είχαν τα σχολικά βιβλία, όταν ήταν αξιοκεντρικά.

  (Από το ίδιο βιβλίο είναι και οι εικόνες).

     Τὸ 1862 ἐκυκλοφόρησε στὴν Εὐρώπη ἕνα βιβλίο μὲ τὸν τίτλο «Ἀναμνήσεις ἀπὸ τὴ μάχη τοῦ Σολφερίνο». ῾Ο ἄνθρωπος ποὺ ἔγραψε τὸ βιβλίο -ὁ ῾Ερρῖκος Ντυνὰν- δὲν ἦταν στρατιωτικός, ὅπως θὰ ἠμποροῦσε νὰ φαντασθῇ κανείς. ῏Ηταν ἁπλούστατα ἄνθρωπος μὲ τὴν πιὸ μεγάλη σημασία τῆς λέξεως.

     Δὲν ἱστοροῦσε τὸ βιβλίο αὐτὸ τὶς στρατιωτικὲς λεπτομέρειες τῆς μάχης, ἀλλὰ τὸν πόνο, τὴν κακουχία καὶ τὸ μαρτύριο τῶν στρατιωτῶν, ποὺ εἶχαν τραυματισθῆ στὴ μάχη κι ἔμειναν ξαπλωμένοι στὴ γῆ ἀβοήθητοι, ἀπροστάτευτοι ἐγκαταλελειμμένοι.

     Καὶ μολονότι οἱ στρατιῶτες αὐτοὶ ἀνῆκαν σὲ δύο ἀντίθετες καὶ ἐχθρικὲς παρατάξεις – τῶν Γάλλων καὶ τῶν ᾽Ιταλῶν ἀπὸ τὴ  μία καὶ τῶν Αὐστριακῶν ἀπὸ τὴν ἄλλη –, τὸ βιβλίο δὲν τοὺς ξεχώριζε, δὲν τοὺς ἔβλεπε ὡς ἀντιπάλους καὶ ἐχθροὺς μεταξύ τους, ἀλλὰ τοὺς ἀντίκρυζε ὅλους μὲ τὴν ἴδια συμπόνια κι ἀγάπη.

     Ἔτσι τοὺς εἶχε ἰδεῖ καὶ ὁ ῾Ερρῖκος Ντυνὰν τὴν τραγικὴν ἐκείνη ἐπαύριο τῆς μάχης. Κι ἐνῷ εἶχε φθάσει ἐκεῖ ὡς ἔμπορος, κι ἐνῷ ὁ σκοπὸς τοῦ ταξιδιοῦ του ἦταν ἡ ἐξυπηρέτησις τῶν ἐμπορικῶν του συμφερόντων, ἡ γεμάτη ἀπὸ συγκίνησι καρδιά του τὰ παραμέρισε ὅλα κι ἐπλημμύρισε ἀπὸ ἀγάπη πρὸς τὸν πάσχοντα συνάνθρωπον.

     «Ὅλοι οἱ ἄνθρωποι εἶναι ἀδελφοί. Γιατί νὰ προξενοῦν τόσο πόνο ὁ ἕνας στὸν ἄλλο; Δὲν μπορεῖ νὰ γίνῃ τίποτε;»

     Αὐτὴ ἡ κραυγή τοῦ πόνου ἀναπήδησε ἀπὸ τὴ ζεστὴ καὶ τρυφερὴ καρδιά του καὶ ἀπευθύνθηκε στοὺς γῦρό του ἀνθρώπους. Κι αὐτοί, ἁπλοῖ καὶ ἁγνοὶ ἄνθρωποι τῆς ὑπαίθρου, τὴν ἄκουσαν καὶ τὴν ἔνοιωσαν. Καὶ τρέχοντας δίπλα του ἐργάσθηκαν μαζί του ὁλόκληρα ἡμερόνυκτα, γιὰ νὰ τὸν βοηθήσουν, ν’ ἀνακουφίσουν καὶ νὰ ἐνθαρρύνουν τοὺς τραυματισμένους στρατιῶτες.

     ᾽Εκείνη τὴ μεγάλη καὶ ἱερὴ στιγμή, ποὺ ὁ ἄνθρωπος έκαμε τὸ καθῆκόν του ἀπέναντι στὸν ἀδελφό του, ἐμπῆκε τὸ πρῶτο θεμέλιο γιὰ τὴν ἵδρυσι τοῦ ᾽Ερυθροῦ Σταυροῦ.

     ᾽Επάνω ἀπὸ τὸ αἱματοβαμμένο ἐκεῖνο πεδίο τῆς μάχης εἶχε πνεύσει τὴν εὐλογημένη ἐκείνη ὥρα τὸ θεῖο πνεῦμα, τοῦ Χριστιανισμοῦ, ποὺ εἶχε ἐμπνεύσει τρία χρόνια ἀργότερα τὸ βιβλίο τοῦ ῾Ερρίκου Ντυνὰν «Ἀναμνήσεις ἀπὸ τὴ μάχη τοῦ Σολφερίνο» τὸ ἴδιο πνεῦμα ὡδηγοῦσε ἔπειτα ὃλες τὶς σκέψεις καὶ τὶς ἐνέργειές του, ὅλα τὰ βήματα τῆς ζωῆς του.

     Διέθετε μὲ ἀπέραντη ἀφοσίωσι καὶ πίστι, μὲ ἀνεξάντλητη αὐταπάρνησι καὶ αὐτοθυσία ὃλες τὶς πνευματικὲς καὶ ψυχικὲς δυνάμεις του, ἀκόμη κι ὅλη τὴν περιουσία του, γιὰ νὰ κηρύξῃ τὸ Εὐαγγέλιο τῆς ἀνθρώπινης ἀλληλεγγύης.

     Οἱ ἄνθρωποι τὸν ἀγνοοῦσαν, τὸν παρεξηγοῦσαν, τὸν περιγελοῦσαν. Ἀλλ’ ἐκεῖνος ἔμεινε πιστὰ προσηλωμένος στὸ μεγάλο ἀνθρωπιστικὸ καθῆκόν του. Κι οὔτε ἡ κακουχία οὔτε ἡ πτώχεια οὔτε ἡ πεῖνα ἠμπόρεσαν νὰ τοῦ μαράνουν τὸ ζῆλο καὶ τὴν πίστι στὴν ὑψηλὴ ἀποστολή του.

      Κι ὅπως ἦταν ἑπόμενο, ὁ Θεὸς εὐλόγησε τὸ ἔργο του. Καὶ στὸ τέλος εἶχε τὴ μεγάλη ἱκανοποίησι νὰ τὸ ἰδῇ νὰ πραγματοποιῆται καὶ νὰ καρποφορῇ.

     Ἡ πρώτη ἐκείνη πρόχειρη, ἀλλὰ καὶ τόσο αὐθόρμητη καὶ συγκινητικὴ ἐκδήλωσις τῆς ἀνθρώπινης συμπόνιας, ποὺ εἶχε παρουσιασθῆ τότε κοντὰ στὸ Σολφερίνο, ἐπῆρε ἀργότερα, τὸ 1864, τὴ συγκεκριμένη μορφὴ τῆς συνθήκης τῆς Γενεύης γιὰ τὴν προστασία καὶ τὴν περίθαλψι τῶν τραυματιῶν κι ἀσθενῶν τοῦ πολέμου.

     Κι ἔπειτα ἀπὸ χρόνια ἔγινε ἡ πολὑπλευρη ὀργάνωσι τοῦ ᾽Ερυθροῦ Σταυροῦ, ποὺ ἀγκαλιάζοντας ὁλόκληρο τὸν κόσμο ἀγωνίζεται μὲ θαυμαστὴ ἀποτελεσματικότητα ἐναντίον κάθε ἀνθρώπινης δυστυχίας κι ἀνάγκης.

     Τὸ 1901, ὅταν πιὰ ὁ μεγάλος ῾Ερρῖκος Ντυνὰν ἐζοῦσε ἀποτραβηγμένος στὸ ἥσυχο χωριὸ Χάϋδεν, ἐτιμήθηκε μὲ τὸ παγκόσμιο βραβεῖο Νόμπελ. Ἀλλ’ ἡ ἀνθρωπότης τοῦ εἶχε δώσει κάτι πολὺ μεγαλύτερο καὶ πολυτιμότερο ἀπὸ τὸ βραβεῖο: τοῦ εἶχε δώσει τὴν ἀναγνώρισι, τὸ σεβασμὸ καὶ τὴν εὐγνωμοσύνη της καὶ τὸν εἶχε ἀνακηρύξει ὡς ἕνα ἀπὸ τοὺς πιὸ μεγάλους εὐεργέτες της.

Να σημειώσουμε ακόμα, εκτός κειμένου του βιβλίου,  ότι:

1: Η μάχη του Σολφερίνο της Λομβαρδίας έγινε το 1859.

2: Ο Ερρίκος Ντυνάν πέθανε στις 30 Οκτωβρίου του 1910.

3: Το έμβλημα του Ερυθρού Σταυρού, ο κόκκινος ισοσκελής σταυρός, είναι η Ελβετική σημαία με αντεστραμμένα χρώματα.

4: Πάμπολλα Νοσοκομεία, Θεραπευτήρια και Ινστιτούτα σε όλον τον κόσμο καθώς και δρόμοι πόλεων φέρουν το όνομα του μεγάλου αυτού ευεργέτη της ανθρωπότητος.

Επιμέλεια: Νίκος Χρ. Παπακωνσταντόπουλος, 8.5.2018
https://nikolpapak.blogspot.com/2021/08/blog-post_29.html

Ένα ακόμα βιβλίο «έφυγε» για το τυπογραφείο! Αντί άλλης προ-παρουσίασης  παραθέτω αυτούσια τα «προλεγόμενα»:

Εξώφυλλο

     Ένοιωσα ιδιαίτερη τιμή, όταν πριν λίγους μήνες μού πρότεινε ο Δάσκαλος και συγγενής μου (εξάδελφός μου) Θανάσης Χρυσανθόπουλος, από το Αγρίδι Καλαβρύτων, να παρουσιαστεί ένα βιβλίο μου στο χωριό του. Ήταν κάτι που το είχα κι εγώ στο μυαλό μου από καιρό και το ήθελα πολύ. Και τούτο γιατί το Αγρίδι το νοιώθω/είναι και δικό μου χωριό, αφού από εκεί ήταν η μητέρα μου. Το νοιώθω όμως χωριό μου και για έναν ουσιαστικότερο λόγο: Στα μαθητικά χρόνια στο γυμνάσιο του Σοπωτού με φιλοξένησαν στο σπίτι τους η θειά-Φώτω, αδελφή της μητέρας μου, και ο άντρας της, ο μπάρμπα-Σωτήρης Ασημακόπουλος. Τρία χρόνια συμβίωσης δεν είναι λίγα και πέρα από την κοντινή συγγένεια με ένοιωθαν και παιδί τους και τους ένοιωθα γονείς μου.

     Έτσι, το τιμητικό κάλεσμα του Θανάση Χρυσανθόπουλου, ήταν μια αφορμή για την έκδοση αυτού βιβλίου – ελάχιστη ένδειξη ευγνωμοσύνης στη μνήμη της θειά-Φώτως και του μπάρμπα-Σωτήρη. Τους ευχαριστώ πάντα για όσα υλικά και πνευματικά μού προσέφεραν και για τις Αξίες με τις οποίες με μπόλιασαν.

     Πέρα από τη φιλοξενία των θείων μου, τα τρία αυτά χρόνια ανέπτυξα και στενές φιλικές σχέσεις με όλα τα τότε παιδιά του πανέμορφου και γραφικού χωριού, ενισχύθηκαν οι δεσμοί συγγένειας με τους συγγενείς από τη μητέρα μου, καθώς και οι φιλικές και ανθρώπινες σχέσεις με τους Αγριδιώτες/συγχωριανούς. Εκφράζω πάντα σε όλους τον σεβασμό μου και την αγάπη μου.

     Ο τίτλος της έκδοσης «Επιλεγμένα», δεν δόθηκε επειδή επελέγησαν ως οι «καλύτερες» από τις πνευματικές μου δημιουργίες. Άλλωστε, ένας πατέρας δεν μπορεί να ξεχωρίσει τα παιδιά του. Ο λόγος που δόθηκε αυτός ο τίτλος, είναι γιατί τα θέματα του βιβλίου μού φέρνουν πάντα κάτι στον νου από τις παιδικές μου αφετηρίες, μία εκ των οποίων και το αγαπημένο μου Αγρίδι.  

     Ευχαριστώ από καρδιάς τον Θανάση Χρυσανθόπουλο, τόσο για την τιμητική πρόταση, όσο και για την αγάπη με την οποία αγκαλιάζει και προλογίζει αυτή την έκδοση.

     Επίσης, ευχαριστώ τις Εκδόσεις «apiros hora» για την πολυετή αρμονική συνεργασία.

     Ευχαριστώ, τέλος, τη σύζυγό μου Ελένη και τις κόρες μας Μαρίνα και Αγγελική, που στέκουν άοκνοι συμπαραστάτες μου σε κάθε πνευματική μου δημιουργία.

Οπισθόφυλλο

       H παρουσίαση του βιβλίου προγραμματίζεται να γίνει στο Αγρίδι, πιθανότατα τον Αύγουστο.

         Νίκος Χρ. Παπακωνσταντόπουλος 7.5.2018
http://nikolpapak.blogspot.gr/2017/05/blog-post_22.html

H ιερή ώρα του φαγητού στην οικογένεια

     Από αρχαιοτάτων χρόνων η Ελλάδα ήταν χώρα, στην οποία η οικογένεια (οίκος+γένος)  ανήκε στις μεγάλες Αξίες της. Η θεά Εστία, κόρη του Κρόνου και της Ρέας, που εντασσόταν στους Ολύμπιους Θεούς, προστάτευε τόσο την οικογενειακή ζωή, όσο και την ίδια την οικογένεια και στις θυσίες που πραγματοποιούνταν  σε οικίες, λάμβανε την πρώτη προσφορά. Και παγκοσμίως, όμως, η θέση της οικογένειας είναι πολύ σημαντική στη ζωή του ανθρώπου. Τούτο φαίνεται/αποδεικνύεται και από το άρθρο 13 της Παγκόσμιας Διακήρυξης Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, στο οποίο αναφέρεται: «Η οικογένεια είναι η φυσική και θεμελιώδης μονάδα της κοινωνίας και χρειάζεται να προστατεύεται από την κοινωνία και το κράτος».

     Όσο κι αν δοκιμάστηκε ο σεβασμός του ιερού αυτού θεσμού σε δύσκολες περιόδους της ιστορίας μας στη χώρα μας, δεν υποβαθμίστηκε και τα μέλη της δεν έχασαν τη συνοχή μεταξύ τους, κάτι που, δυστυχώς, βλέπουμε να συμβαίνει σήμερα, σε εποχές ευημερίας!

     Παραδοσιακά, τόσο στις προηγούμενες γενιές, όσο και σήμερα, μία από τις ιερότερες στιγμές της καθημερινής ζωής της οικογένειας, αν όχι η ιερότερη, ήταν και είναι η ώρα του βραδινού φαγητού. Ήταν/είναι ένα είδους «ιερού προσκλητηρίου», από το οποίο δεν επιτρέπεται να λείπει κανείς αδικαιολόγητα. Κι αυτό επικεντρώνεται στο βραδινό φαγητό, επειδή το μεσημέρι όλοι ή οι περισσότεροι βρίσκονται στις δουλειές τους και έτρωγαν/τρώνε μεμονωμένα και πρόχειρα. Χαρακτηριστική και η παροιμιώδης φράση που ακούγαμε από τους παππούδες μας:

     «Το πρωί και το γιόμα οι τσοπάνηδες και οι εργάτες τρώνε σαν κλέφτες και το βράδυ σαν άρχοντες»!

     Τελετουργικό και πανηγυρικό χαρακτήρα, λοιπόν, λαμβάνει η ώρα του φαγητού, όταν η οικογένεια συγκεντρωθεί το βράδυ στο σπίτι. Η νοικοκυρά έχει βάλει όλη της την τέχνη και την αξιοσύνη της στην παρασκευή του, να απολαύσουν, να ευφρανθούν και να μείνουν όλοι ευχαριστημένοι. Η ίδια δεν αρχίζει το σερβίρισμα αν δεν έχει πάρει ο καθένας τη θέση του στο τραπέζι ή γύρω από το τζάκι και κανείς δεν βάζει μπουκιά στο στόμα του αν δεν γίνει η προσευχή από τον αρχηγό της οικογένειας. Ούτε επιτρέπεται να σηκωθεί κανείς, αν δεν τελειώσουν όλοι και δεν κάνουν πάλι προσευχή.

     Η στιγμή παίρνει περισσότερο πανηγυρική ατμόσφαιρα, όταν έρχεται στο σπίτι ο ξενιτεμένος. Ανάλογο είναι το κλίμα και όταν οι παππούδες και οι γιαγιάδες περιμένουν τα παιδιά τους και τα εγγόνια τους να φάνε όλοι μαζί, π.χ. την Κυριακή. Ίδια και ακόμη μεγαλύτερη βαρύτητα και περισσότερο τελετουργικό και επίσημο χαρακτήρα παίρνει η ώρα του Κυριακάτικου  και του γιορτινού φαγητού, όπως επίσης και όταν η οικογένεια έχει καλεσμένους.

    Παρόμοια είναι και η ώρα του μεσημεριανού φαγητού στις ομαδικές εργασίες, κυρίως τις αγροτικές. Εκεί οι συμμετέχοντες εργαζόμενοι, όχι απαραίτητα όλοι συγγενείς μεταξύ τους, δίνουν κι αυτοί πανηγυρικό χρώμα στην ευλογημένη απόλαυση.  

        Η ευλογημένη αυτή ώρα του φαγητού διδασκόταν και στα πρώτα σχολικά μαθήματα, με έμφαση σε χαρακτηριστικές εικόνες στο παλιό αλφαβητάριο  (απ' όπου και η φωτογραφία της ανάρτησης), που ήταν και το μακροβιότερο σχολικό εγχειρίδιο στα πρώτα βήματα κάθε μαθητή, σηματοδοτώντας έτσι την ξεχωριστή αυτή στιγμή της οικογένειας.

     Σήμερα, που ο τρόπος και οι απαιτήσεις της ζωής έχουν αλλάξει, βλέπουμε συναντήσεις συγγενών σε καταστήματα εστίασης. Όχι ότι αυτό είναι λάθος, αλλά έτσι απομακρυνόμαστε από τον παραδοσιακό τρόπο συνεύρεσης και ψυχαγωγίας.

Νίκος Χρ. Παπακωνσταντόπουλος, 7.5.2018

Από την Καλαβρυτινή Λαογραφία και Παράδοση

(ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ: Νεράιδες)

      Πλούσια η πατρίδα μας σε λαογραφία και παράδοση, πλούσια και σε ιστορίες για υπερφυσικές δυνάμεις και ανεξήγητα φαινόμενα που σε δεδομένες στιγμές μπορούν να επηρεάζουν θετικά ή αρνητικά τη ζωή των ανθρώπων. Η διάδοση «στόμα με στόμα» και από γενιά σε γενιά, πιθανότατα επιφέρει παραλλαγές, ενώ το δημοτικό τραγούδι, που δεν θα μπορούσε να μην τη συμπεριλάβει στους στίχους του, συμβάλει καθοριστικά στη διάσωσή της.

   Πολύ πλούσια και όλη η περιοχή των Καλαβρύτων σε τέτοια λαογραφικά στοιχεία. Κάθε τόπος κάθε καταράχι, κάθε βουνό και κάθε χωριό «μιλάνε» για τα δικά τους αερικά, τα ξωτικά και τις νεράιδες, τις λάμιες, τα στοιχειά και τα μέρη που «κρατάνε».

     Ο πατέρας της λαογραφίας Νικόλαος Πολίτης έχει συμπεριλάβει στο μεγάλο του έργο «Παραδόσεις» πάμπολλες καταγραφές που αναφέρονται στα Καλάβρυτα και στα χωριά της πρώην επαρχίας. Αλλά και Καλαβρυτινοί πνευματικοί άνθρωποι μεγάλου ύψους, όμως, έχουν ασχοληθεί με το θέμα και έχουν διασώσει τον πλούτο της παράδοσής μας. Ενδεικτικά αναφέρουμε τους Γεώργιο Παπανδρέου, Περικλή Δουδούμη, Αθανάσιο Λέλο, Νώντα Σακελλαρόπουλο, Ανδρέα Χρυσανθόπουλο, Θανάση Χρυσανθόπουλο.  

     Στις βραδινές συνάξεις γύρω από το τζάκι, γίνονταν για τους προγόνους μας τα θέματα αυτά συχνά αντικείμενο της κουβέντας τους. Κι εμείς, μικρά παιδιά τότε, φοβόμαστε τόσο πολύ, που δεν τολμούσαμε να σκεφτούμε να βγούμε έξω το βράδυ, χωρίς τη συνοδεία μεγαλύτερων! Μα κι όταν πέφταμε για ύπνο, κουκουλωνόμαστε «αεροστεγώς» με τα χοντρά σκεπάσματα, μην έρθουν οι νεράιδες και τα ξωτικά και μας… πάρουν! 

     Από τις ιστορίες που μέχρι σήμερα δεν έχουν καταγραφεί, τη διηγιόταν όμως πολλές φορές η θεία  Φ.Α. από το Αγρίδι, είναι και αυτή, όπως την είχε βιώσει η ίδια:

     «Ήμαστε με τον αδελφό μου στο χωράφι και μαζεύαμε το ραποσίτι (καλαμπόκι). Θα ήμουνα δεν θα ήμουνα δεκοχτώ χρονώ, κοπελίτσα ακόμα, και ο αδερφός μου λίγο μικρότερος. Κόντευε να νυχτώσει και μαζευόμαστε να γυρίσουμε στο χωριό. Είχαμε έτοιμα τα σακιά να φορτώσουμε τα ζα και φύσηξε ένας ανεμοστρόβιλος. Αμέσως άκουσα πίσω μου να παίζουν όργανα! Γυρίζω και τι να δω: Καμιά δεκαριά πεντάμορφες και καλοντυμένες κοπέλες είχανε πιαστεί και χορεύανε! Μα τι χορός ήταν εκείνος! Πέρασα τα ογδοήντα και δεν ματαείδα στη ζήση άνθρωπο να χορεύει τόσο ωραία! Κατάλαβα ότι ήσαντε νεράιδες, απ’ όσα είχα ακουσμένα. Τι δουλειά είχανε και πού βρεθήκανε τέτοια ώρα αληθινά κορίτσια εκεί! Με το ζόρι μπόρεσα μίλησα στον αδερφό μου από το φόβο μου:

     - Αντρέα, άναψε ένα τσιγάρο…

     Εκείνη τη στιγμή μια από δαύτες με αγριοτήραξε, έβγαλε ένα ντουφέκι από το ζωνάρι της και μου έριξε! Δεν με πέτυχε όμως, κι αμέσως χαθήκανε ούλες από τα μάτια μου! Εμένα τι με θέλεις! Ποτέ μου δεν τα χρειάστηκα έτσι!…

    - Γιατί; με ρώτησε ο αδερφός μου, αφού οι νεράιδες είχαν χαθεί.

    - Για να φύγουν οι νεράιδες!

    - Μωρή, χαϊμένο, το ’χεις; Τι νεράιδες μου τσαμπουνάς;

    Τότε κατάλαβα πως εκείνος δεν τις είδε! Άλλοι τις βλέπουνε κι άλλοι δεν τις βλέπουνε…

    Το βράδυ που το είπα της μάνας, εκείνη μου έλεγε:

    - Ευτυχώς, παιδάκι μου, που δεν σε πέτυχε! Ευτυχώς! κι έκανε σκιαγμένη το σταυρό της. Κι αμέσως συνέχισε: Αν σε πετύχαινε δεν θα σε σκότωνε, αλλά θα σού έπαιρνε τη φωνή! Άμα βλέπεις τέτοια πράματα, να κάνεις το σταυρό σου. Καλό είναι να ’χεις και μια μπουκιά ψωμί ή λίγο λιβάνι στην τσέπη σου. Τότε δεν ζυγώνουνε. Και τσιγάρο να μπορείς ν’ ανάψεις, κι αυτό σε φυλάει. Μοναχά να μη μιλήσεις, γιατί μπορεί να σου πάρουνε τη λαλιά και να μείνεις μουγκή!».

   

Νίκος Χρ. Παπακωνσταντόπουλος, 4.5.2018

...Σε λίγο δεν θα ξέρουμε ούτε τον Εθνικό Ύμνο!

     Πόσοι και πόσοι έχουμε μάθει από τα πρώτα σχολικά μας χρόνια διάφορες σύντομες προσευχές και τις ξέρουμε «απέξω» από τότε!  Οι πιο συνηθισμένες από αυτές το «Πάτερ ημών», το «Πιστεύω», το «Βασιλεύ ουράνιε» και η Πασχαλινή-Αναστάσιμη προσευχή «Ανάσιν Χριστού Θεασάμενοι». Ήταν/είναι εκείνες που λέγαμε κάθε πρωί στο προαύλιο των σχολείων μας, πριν μπούμε για μάθημα και, οπωσδήποτε, κομμάτι της θρησκευτικής μας διαπαιδαγώγησης. Το ίδιο ισχύει και για τον Εθνικό μας Ύμνο.

     Διαβάζουμε τώρα στον έντυπο και ηλεκτρονικό Τύπο, πως είχε δρομολογηθεί η μη υποχρεωτική πρωινή προσευχή στα σχολεία! Και μια πρόσφατη απόφαση του υπουργείου παιδείας αναφέρει, ότι δεν θα γίνεται έπαρση της Σημαίας κάθε πρωί, κάτι που πρακτικά σημαίνει πως ούτε και ο Εθνικός Ύμνος θα ακούγεται από τους μαθητές. Έτσι, μπαίνει και το όμορφο και απαραίτητο για την εθνική μας διαπαιδαγώγηση αυτό τελετουργικό στην τακτική του ξεφτίσματος του υφάσματος λίγο-λίγο, που θα έχει σαν αποτέλεσμα να ξεχαστεί και ο Εθνικός μας Ύμνος, όπως και πολλά άλλα μέχρι τώρα. Και ποιος ξέρει και πόσα ακόμα έπονται!

Νίκος Χρ. Παπακωνσταντόπουλος, 1.5.2018